Kontoristen

Bror min, skaffa seg tidleg ein heil bunke med zappa-plater. Dei aller fleste, spelte han over på kassett, for korkje vegar eller køyrestil, gjorde det tilrådeleg å ha ein platespelar surrande i bagasjerommet. Dessutan trong ungdomane plassen der bak. I dei dagar, køyrde dei gjerne langt, og då måtte dei ha rom til niste. (Trur ikkje dei var kjende med håvamål, der det står at «Med låkare niste du legg «kje i veg enn ovdrykkje med øl. «.)

LP-plater vart på 80-talet handsama varleg som nyfødde born. Eigaren tillot berre eit fåtal utvalde menneske, å leggja skatten under stiften. Kassettane, derimot, delte status med floksene: Var dei ikkje i bruk, kunne dei plukkast opp og nytast av kven det måtte vera, til og med av ein yngre bror.

Mi ferd med zappamusikk, byrja med eit dårleg kassettopptak av Sheik Yerbouti. Bobby Brown er rekna for å vera ein enkel og kommersiell slått. Den var huldrelokk, i alle fall for ein 10-åring. Og det tok ikkje lang tid før den nyfrelste song (stille inni seg) med på Broken hearts are for assholes. Drygt tjue år seinare, dansa guten, naturleg nok pitte litt eldre enn 10, med forlovaren til brura medan musikanten song «I have been in you» i bakgrunnen. I fyrste del av dansen, var forlovaren mjuk og fin. Så kommenterte ho tekstlinene. Dansen blei aldri heilt den same etter det. (Låten var plukka ut for å vera «brurevalsen», men så hadde me ein skikkeleg spelemann, og han insisterte på å spela …? (det var i alle fall ikkje Fanitullen).)

Ylvis-brørne, vart trykte til verdas bryst då dei problematiserte kva låt reven gjev i frå seg. I aust og vest nikka dei attkjennande til undringa dei synte for dagen, og til den openberre mangelen i dei oppsedande songane. Lite visste tilhengjarskaren i Yorkshire og Yawata, om at Ylvis-brørne byggjer på ein stolt norske tradisjon.

Nær sagt til alle tider, har det i Noreg funnest ei djup interesse for dyra og kva dei måtte ha å fortelja. Arne Bendiksen, til dømes, lurte på kva ein ville få greia på om ein kunne snakka med dyra og høyra kva dei hadde å seia. Andre har vore meir sikre i si sak. Av desse, må me nesten nemna Märta Louise. Ho arrangerte dyre kurs om korleis ein skulle tala med dyr. Mange ynskte å gå på desse kursa, truleg fordi dei budde saman med ein hingst det ikkje var råd å snakka med om hårkurar eller neslevatn. (Og nei, eg er ikkje fordomsfull i høve kvinner. Det kan godt tenkjast at også homofile menn gjekk på kursa.)

Mange lever i den villfaringa at Helvetesdebatten vart ført på femtitalet mellom Hallesby og Schjelderup. Slik er det sjølvsagt ikkje. Den verkelege helvetesdebatten, fann stad på Hauso skule på midten av 1980-talet.

Me hadde fått ein ny lærar med tydeleg livssyn. Om det var tidleg eller seint, om det var musikk eller sløyd: Den nye læraren hadde alltid ein salme på lur for å få oss i den rette stemninga. Entusiasmen, let venta på seg. Me tykte det heldt med fadervår i matpausen og «Herre Gud» i kristendomstimen, men læraren gav seg ikkje. Læraren tenkte nok at etter sju magre, kjem det sju feite. Situasjonen var litt spent, ikkje tvil om det.

– Hugs at denne plata lyt spelast høgt, sa mannen i platebutikken til mor mi. Han hadde vel ein liten mistanke om at ho kanskje ikkje skulle nyta musikken sjølv, men sikker kunne han ikkje vera. Ho hadde jakke og frisyre som sa Kramgoa Låtar, men dei kvasse augo og den beiske mina, stod ikkje tilbake for korkje Udo eller Hetfield. – Kanskje er dette ei dame som kan kunsten å kasta aspiken i tapetet og verkeleg ta inn poesien, tenkte han kanskje.

Poesi og livsvisdom finst det i rikeleg monn. Det kan fort ta litt tid om me skal ta for oss alle nyansane. No vil eg avgrensa meg til eitt enkelt sitat, fyrst og fremst fordi eg har ein plan:
«Heaven is there where hell is, and hell is down on earth».

På åttitalet, stod jamvel dei høgste murar lågt i kurs, anten dei var laga av stein eller toll. Murane måtte knusast, for folket og kapitalen treivst best i opne landskap.

I vår tid, er murane komne litt på moten att. Kinesarane restaurerer sin blodige mur, og israelittane årelatar på harde livet for å skaffa farge til sin. Donald og hakkespettane er i full gang med prosjekteringa av muren over alle murar, men har teke ein liten pause. No er det koz med Kims.

Kinesarane, fylgjer moten. Folket åt Gud, fylgjer moten. Leiaren av den kommersialiserte og perverterte verda, fylgjer moten. Statsbygg, har litt å jobba med, fzdz. Og min verdsleiande arbeidsgjevar, han som er heilt i front og bryt den upløyde sjøen eller snøen (akkurat jorda, får dei ta seg av på Ås), fylgjer han dei verdsleiande eller Statsbygg? Eg berre spør.

Der eg vaks opp, var det mest vanleg å vera sundagskristen: På sundagen reinsa ein stemmebanda og for til kyrkjes, resten av veka hadde ein fri til å sysla med andre ting, arbeid for det meste. Fyrst då eg byrja i skulemusikklaget, som hadde ei av øvingane sine i nabogrenda, møtte eg slike som var kristne kvar einaste dag. Der hadde dei kveldssol, så det er vel ikkje til å undrast over at dei heller trekte inn til orgelet i bedehuset, enn til nok ei økt med ljåen under aplane.

Våren i Noreg, kan vera ei nydeleg tid:  Den siste skituren på fjellet, den fyrste ølen på ein solvarm terrasse, bløminga i Hardanger, 1. og 17. mai, for ikkje å gløyma Kristi himmelfartsdag. Høgdepunkta står rett og slett i kø.

Har ein born i ein viss alder, er det endå betre. Konfirmasjonen kan meir enn å opna lommebøker, den samlar familiar, og får dei nye vaksne til å ta på seg nye roller. (Skulle berre mangla, så dyrt det er med bunad.) I gamle dagar, var konfirmasjonen ei markering av at dei unge var vortne vaksne. I vår tid, er det ei markering av at dei unge kan ha eit forbruk litt i overkant av det far kan finansiera. For ut i verda, har dei ikkje tenkt seg. I alle fall ikkje før foreldra er vortne inkontinente og ekle.

Litt vaksentrening, er det likevel i dagens konfirmasjon. Konfirmanten skjønar at han/ho har ei rolle å spela under samkoma. I mange heimar, er denne rolla avgrensa til å ta seg godt ut, og det burde i dei fleste høva vera enkelt: Dei er pur-unge, kledde i dei finaste kleda norsk, eller latvisk, skreddarkunst har å by på. Andre heimar, er meir krevjande. Der blir det forventa at konfirmanten talar til festlyden. Ofte, er det godt nok å lesa opp vitsane i kransekake-smellbongbongane.

I år var eg berre gjest i ein konfirmasjon. Der var skikken at den unge måtte lesa for gjestene. Jenta stilte seg opp i den fine bunaden, smelte av den fyrste bongbongen og pirka ut hatt og vits medan alle såg på. Så reinsa ho røysta og las frå den vetle lappen:

Responsen blei som fortent. Rundt om i lokalet, kunne ein høyra ein slags lått, men det var ingen fare for at taket ville letta. Trass i det, var konfirmanten nøgd med eigen skodespelarprestasjon, og gauv på med neste bongbong og vits.

Fyrst, vart det heilt stilt. Ingen gav respons. Så  braut grand-tante Magda frå Indremisjonsforbundet, avdeling Lura, freden: «He-he, Herre Min. Det va jysla løye! Tenk, då, ei mus som kan eda 10 tjyttkake!!!!»

Konfirmanten vart raud som ein hummar av dette maset om tradisjonell storbondekost. Den moderne faderen, sat i bakgrunnen og ulma: Det er sørene ikkje rett at dei uskuldige små skal kunna bli utsette for så pinlege situasjonar. Nokon må blø. Mon tru om ikkje eit lite søksmål kan få betalt både konfirmasjonen og kreta-turen?

Førre dagen hende det noko merkeleg. Kaffikoppen og eg hadde sett oss ned for å ha ei fredeleg stund. Brått og uventa kom der ein mann virrande gjennom gangen. Han kikka frå høgre til venstre, slik du berre gjer om det er von om å sjå ein kollega skifta frå frå sykkelklede til kontorklede. Så tidleg, var det dårlege odds for den typen underhaldning.

I mitt einfald, spurte eg mannen om det var noko eg kunne hjelpa med: Kan hende hadde han kome til feil gang? Alt var visst i orden. Han hadde fått ei oppgåve, og den gjekk ut på å telja talet på tome kontor for kvar time i løpet av arbeidsdagen. – Du skjønar, sa han, det er ikkje berre arbeidskrafta som kostar.

Frå den nytilsette direktøren for strategisk rasjonalisering, var det kome bod om å knipa inn der det kunne knipast inn. Og det kunne vel ikkje vera så vanskeleg i desse metoo-tider. – Det gjeld å spela på lag med tidsanda, hadde direktøren sagt.

Direktøren hadde fått indikasjonar på at store deler av kontorarealet stod ubrukt. Han hadde difor utvikla ein plan om å radera vekk det ubrukte arealet frå husleigerekninga.

-Det var no endå godt, sa eg. -Mitt kontor er fullt booka heile dagen, så då er no både eg og orkideen trygge for den komande runden med sparekniven. – Tja, heilt så enkelt er det nok ikkje, sa mannen. – Fyrst skal me finna ut kor mykje areal me kan kvitta oss med, dinest skal me plassera folk inn i gymsalar slik at dei med heimekontor kan få ha eigne kontor her på huset. Slik må det nesten bli, me har jo arbeidsmiljøet å tenkja på.