Kontoristen

«George Michael, slik me hugsar han frå 1980-talet, er in igjen». Sjokkmeldinga slo ned som Eddie the eagle mellom ribbefeitt og kjendishygge under «Kvelden før kvelden» på vetle jolaftan. Lenge har folk flørta med einskildståande komponentar frå tiåret, men no er altså tida mogen for å kombinera alle dei beste elementa: Pastellfargar, boble-bukse-dressar, Poco-Loco, skulderputer, bleika og fløffa homohår, som ikkje må forvekslast med ein konkurrerande styggedom; heavy-permanenten, synthesizerar og el-trommer.

Om George framleis hadde vore blant oss, trur eg ikkje han ville ha vore stolt. Ryktet vil ha det til at han, før han døydde, jobba med boka «Frå stjernehimmelen til pisserennen», der han gav stor plass til dei negative sidene ved 80-talet. All pastellen og alle hårprodukta, gjorde noko med han. Særleg i kapittelet «Frå hand til munn», kom dette godt fram. Der skreiv han om korleis han måtte jobba for å skvisa ut dei siste dråpane av talentet sitt. Men George greidde å snu trenden. Atter eingong vaks han og vart stor,  heilt utan pastell og skulderputer. Han ville ha snudd, eller vrikka, seg i grava om han hadde fått med seg at heile 80-talskonseptet no skal omfemnast på ny.

Berre så det er sagt, eg er ikkje utan synd sjølv. I formingstimane sydde eg penal med svarte og rosa striper, og eg strikka meg leggvarmarar. Men eg høyrde aldri på Wham, og eg kjøpte aldri pastellfarga Poco Loco. I visse høve, kan litt vera meir enn nok.

I haust har det vore uvanleg mykje prat om trakassering i arbeidslivet. Trakassering vil seia at ein utset andre for skræmande, krenkjande eller audmjukande handlingar eller ytringar. Mottakaren, den utsette, avgjer om det er trakassering eller ikkje. Om kjenslene hans seier at han er trakassert, er han det.

Omgrepet kan vera relevant i stort sett alle situasjonar der menneske møtest. For å gjera det enklare og meir handgripeleg, vil eg denne gongen avgrensa meg til å sjå på kva seksuell trakassering kan vera i eit kontormiljø. Vanleg sunt bondevit kan hjelpa oss eit stykke på veg med å identifisera kva handlingar eller ytringar ein bør halda seg  vekke frå. Særleg tre reglar er viktige, og mykje ville vore gjort om ein hadde lukkast med å fylgja desse. For det fyrste bør ein dekkja til slikt som kan minna om reproduksjon. Dinest er det viktig å halda seg for god til å kommentera kroppslege attributtar hjå kollegaene. Og for det tredje, er det viktig å avgrensa kroppsleg kontakt til handhelsing. Diverre kan sjølv enkle retningsliner vera vanskelege å fylgja. Særleg blir den tredje regelen jamt utfordra av den evige klemminga.

Jamvel om alle hadde vore tru mot reglane, ville fenomenet ha overlevd. Bondevitet strekk ikkje til åleine. Kjenslene rotar det til. Til dømes kan den same ytringa utløysa kjensler frå heile spekteret: Somme kjenner glede, somme kjenner seg støytt, og somme kjenner ingenting. Endå vanskelegare blir det heile ved at kjenslene til mottakaren let seg styra av avsendaren. Einskilde kan senda avgarde det mest utrulege, medan andre helst lyt halda seg heime om ingen skal bli støytt. Og ikkje nok med det. Menn lyt i tillegg passa seg for overgangsalderen. Klimakteriet til kvinnene, er som ein flau vind å rekna i høve til stormen som fylgjer omforminga frå pubertal ung mann til gammal gris.

Alt dette handlar om at nokon gjer eller seier noko for å marknadsføra seg sjølv som eit seksuelt vesen, eller for å understreka at ein kollega er eit seksuelt vesen. Og at mottakaren, kollegaen, ikkje set pris på dette. Hjå han seier kjenslene at merksemda kjennest feil.

Kva då med dei som kvar dag står opp, kler seg sømeleg, opptrer høveleg og går på jobb med eit ynskje om å bli lagt merke til? Er ikkje deira kjensler like mykje verdt? Dei kjenslene seier at det kjennest feil at ingen ymtar frampå om seksuell verdi eller potensial. Kanskje er det greit at ein, to eller fleire konsentrerer seg om stilar eller reiserekningar, men kva om heile kollegiet gjer det kvar einaste dag? Når merksemda blir fråteken så systematisk, er det næliggjande å forventa at det oppstår negative kjensler knytt til dette. Og då har me med Type 2 trakassering å gjera, jamfør trakasseringstypologien under.

Ein skal sjølvsagt ikkje bli for personleg, men omfanget av Type 2 trakassering var lenge alarmerande ved vårt kontor. Heilt til sjefen tilfeldigvis kommenterte kor fast rumpe ein kan få ved å nytta seg av tilbodet om trening i arbeidstida. Samstundes vart det ymta frampå om at jamnleg kontroll av treningseffekten, kunne bytast i ei stilling som mellomleiar. Somme ville nok ha opplevd kommentaren som eit omen om ragnarok, andre ville ha tenkt at dette kan vera eit avgjerande skilje i karrieren. Eg, derimot, tok meg tid til å reflektera. Dersom eg hadde stått på bar bakke, måtte eg ha vurdert alle framlegg. Men som rådgjevar i staten, hadde eg til salt i grauten. Ekstra monitorering av den viktigaste arbeidsreiskapen til ein kvar kontorist, høyrdest forlokkande ut, men å skubba nestleiaren av stolen, var ikkje noko alternativ. Den jobben vart skjøtta på ein framifrå måte. Det fekk berre vera at det kanskje ville gå år før neste sjanse til forfremjing ville by seg. Eg spurte difor om me kunne avgrensa oss til monitoreringa, men det var ikkje interessant. Litt av poenget for sjefen, var å få stimulert kjensla av makt gjennom å gje noko for å kunna ta noko anna. Ei forhandla løysing, ville føra til kaos i kjenslene til sjefen.

Også dette maktspelet blir lettare å forstå om me lagar ein tabell med fire felt. Legg merke til at det no er ein seksuell relasjon på plass, i tillegg til det asymetriske makttilhøvet.

Trakasseringsordskiftet i haust, har gjort det synleg at omfanget av uheldige relasjonar er høgt. I tillegg har det blitt klart for oss alle at transaksjonstenkjinga, med røter attende til vogga åt sivilisajonen, er problematisk. Berre kjærleiken står att. Og det må vera greit, så lenge han varer?

Tek eg ikkje heilt feil, er det snart jol igjen. Augo renn og nasen klør. Når kroppen elles er frisk og fin, kjem denne kjensla berre to gonger om året: Om våren, når bjørka tømer seg midt i fjesa våre, og i november, når kona fyrer opp adventskosen. No er det beksvart ute klokka seks, så vår er det ikkje.

Alt den gongen røykjelova kom, var eg skeptisk til dei openberre hola. Lova inneheld fint lite om røykleggjing med andre substansar enn tobakk. Korkje stearinljos, faklar eller koselege peisar, er nemnde med eit ord. Lovgjevarane tenkte vel at husmødre og festarrangørar ikkje hadde vit til å lesa lova, eller pengar til å halda seg med skarpskodde advokatar, slik skatteplanleggjarane gjer. (I alle fall har dei som planlegg så det monnar, alltid ein advokat i ermet. Heller 300 000 til advokaten enn 200 000 til staten, den dævelen.) Men med husmødrene, tok dei feil. Også der i garden er det slik at det som ikkje er forbode, det er lov.

Av og til bør ein sanna syndene sine. Jamvel om ein ikkje er oppteken av det der med evig liv/nye liv/sjalabais med jomfruer frå Paradis, kan det vera greit å ta ein gjennomgang av eigne vanar og røynsler i høve til kva ein burde ha gjort. Og eg har noko å sanna. Opptil fleire gonger har eg kjent stor glede ved å fyra opp ein sivilisert sigar, eller ein suspekt sigarett, etter at middagen vel er eksekvert. Post Høybråten, har dette vore det same som å eta frå foringsstasjonane for isbjørn: «Lukten!» «Nesen!» «Øynene!» «Halsen!» «Pusten!» «Lungene!» «Umoderne!» «Undermennesker!» «Jeg dør!»  (Slik talar byfolk. Folk frå andre deler av landet, ville ha sagt: «Kva faen er det du driv med, kom deg ut!»)

Uansett, ut har eg lydig gått. Ute på den mørke og kalde altanen, har vindauget synt festen på storskjerm: I peisen brenn det livleg, på bordet står det høge ljos som ein blafrande vegg mellom gjestene, og i kvar ein krok står det eit teljos og sender ut sjanglande ljossignal. Ikkje eingong i helvete, finst det meir uvøren omgang med open eld!

Altandøra er slusa. Kryssar ein den, er ein deltakar i røyndomsfjernsynsforteljinga. Alle veit kor viktig det er å vera med. Vel kan det vera vondt, men all vyrk er betre enn å bli sendt heim. Inne er det varmt. Og etterkvart som teljosa i krokane må bytast ut, byrjar augo å renna, og halsen å snøra seg saman. Astmatikaren tenner i nokre nye ljos og spør om røykallergikaren kan leggja nokre pinnar til på peisen. Båe lurer på korleis det er råd for eit fornuftig menneske å røykja sigar.

Etter ei slik samkome, kom eg til å kikka litt i avisa. Der stod det å lesa at ein ikkje burde kosa seg med faklar, levande ljos eller open peis. Lufta vart rett og slett forpesta. Danmarksplass klokka 08:00o, var som fjelluft å rekna i høve til inneklimaet i ein superkoseleg heim.

I det siste, eller kanskje rettare i kvar einaste adventstid, har eg freista meg i rolla som vitskapsformidlar. Med sånn passeleg suksess. Bør nok fokusera mest på dei komande generasjonane. Foreldre- og besteforeldregenerasjonen, har bestemt seg for å bli kvelt av ein koseleg stearinljoskols. Trass i det, freistar eg å senda stearinljosbrukarane ut på altanen når dei er hjå meg.  (Skund deg, steng døra, er du snill, det osar sånn inn!)

https://www.nrk.no/nordland/disse-kan-gi-darlig-inneklima-1.13246540