Kontoristen

På 1950-talet, vart det populært å fylla husa med dingsar av ulikt slag. Desse dingsane hadde stort sett eit forståeleg formål. Dei rørte, fraus og varma slik at livet vart lettare å leva. Samstundes var samfunnet organisert slik at mannen stort sett hadde ansvaret for å få dingsen i hus, pakka han ut og setja i støypselet. I det ljoset kom på, overtok kvinna ansvaret for apparatet.

Så gjekk utviklinga heilt over styr. I rusen etter dei fyrste suksessrike åra, byrja ei ukontrollert utvikling av dingsar. Produsentane tok ikkje alltid omsyn til om nyvinningane kunne nyttast til noko, tanken var at det sikkert ville melda seg eit behov, litt etter litt.

På eitt vis, fekk dei visjonære produsentane rett. Velstandsauken ordna den biffen.  Med velstanden kom kjøpe-behovet, altså trongen til å handla utan å ha noko anna formål enn handelen. Menneske generelt, og kvinner spesielt, har, særleg i vår del av verda, ei nærast kjønnsleg drift mot varehyllene.

Sjølvsagt fekk slik framferd konsekvensar: Dei aller fleste hus er proppfulle av ting og dingsar. Og motsett av kva ein skulle tru: Bur der fleire under same tak, er auken eksponensiell. Stordriftsfordelane er såleis av same type som det ein ser i helseføretaka eller i dei reformerte kommunane.

I hushald med fleire medlemmer, er det difor tvingande naudsynt med arbeidsdeling. Mannen har fått ansvaret for å køyra vekk det ein kjøpte i går, for å få plass til det ein treng i dag. Lemping og køyring, kan vera gale nok det, men verre er det at alt i kategorien «teknisk», høyrer til under porteføljen til mannen. Har ein ikkje før fått ein ting til å lysa, skal ein hiva den ut og plugga i ein ny. Slikt blir det ball av.

Ibsen var ein framsynt mann. Alt for lenge sidan, skjønte han at «tek du dingsen frå ein gjennomsnittsmann, tek du lukka ifrå han med det same.» I gamle dagar var menn menn, og det kan godt tenkjast at Ibsen hadde noko anna enn ein ruter i tankane. Men i moderne tid, er den aller viktigaste dingsen, den som gjev tilgang til internett.

Førre veke fekk me ny ruter til husars. Den hadde fleire ljos enn den gamle, og reklamen lovde at den kunne køyra eit program som gjorde det mogeleg for mannen i huset å kontrollera tilgangen til internett.

Sidan me har ungdomar i hus, tenkte eg at denne ruteren kunne vera midt i blinken. Etter ein knapp dag med førebuing, monterte eg den nye kontrollmaskina. Ikkje før var omkoplinga gjort, så skjønte eg kor mange dingsar det eigentleg finst i eit moderne hus. Det dukka opp ei rad med telefonar, nettbrett og maskiner. Eg var ikkje heilt sikker på kva som var kva, men eg likte kjensla av makt, og eg plotta inn tidsrom for dei ulike einingane.

Nøgd med meg sjølv, sette eg meg ned med den analoge papiravisa. Midt i kronikken kunne Fyllingsdalen høyra eit hyl frå loftet: «Ka i ….?» Trappa fekk ein skikkeleg omgang, og sonene såg ikkje akkurat ut til å vera i kosehumør. Faktisk såg han såpass sur ut, at eg tenkte det kunne vera greit å utvida tilgangen med nokre minutt. Hadde eigentleg ikkje spesielt lyst til å få valutta for dei kronene me har betalt til bokseklubben. Men med maskina på fanget, fekk eg meg ei overrasking: Min dings med programmet, var blant dei dingsane som ikkje kunne fortæra wifi-signal før neste morgon klokka 7. Litt brydd, freista eg å formidla dette til sonen. «E du heeeelt idiot» hylte han, men med resignasjon i røysta. Neste dag måtte eg ta kontakt med leverandøren for å få lås opp skiten. Programmet kunne visst ikkje klokka. Svært effektivt, utan tvil, men spott frå sonene gjorde kjensla av kontroll litt mindre positiv.

Kinoen har lansert eit nytt tilbod: Komfortsalen. Der er stolane mjukare og teppet djupare. Kvar stol er utstyrt med bord, paraplystativ og mobilladar.

Tilbodet er utvikla for å lokka nye kundegrupper inn i myrkret: ekstra tjukke, lettare folkesky og slike som meiner at dei fortener noko litt ekstra, til dømes pensjonistar og høgreveljarar. Kanskje kan denne snobbifiseringa av filmopplevinga, vera med på å løfta aktiviteten over i høgkulturen saman med opera, ballett, teater og samtidsmusikk?

Litt, for ikkje å seia det meste, av auraen kring høgkulturen, er avhengig av at det kostar nokre kroner ekstra. Rett nok plar kjendisane å få det gratis, men det skulle vel berre mangla. Dei er nærast ein del av den kunstnarlege opplevinga. Vanlege folk, lyt derimot betala. Vel brukte pengar, vil mange seia. Fyrst og fremst fordi ein blir skjerma frå omgang med ubemidla eksistensar. Men også fordi det gjer noko med oss å grava djupt i lommeboka. «Forsking syner», sa dei på radioen i går, «at kvinner som har fått opplyst at vinen dei drikk er dyr, kjenner ei større kjensle av lukke, og rangerer kvaliteten på vinen høgare, enn dei som ikkje fekk veta prisen.» (Kanskje sa dei at dette gjeld menn også, eller sa dei kanskje kvinner av båe kjønn? Er neimen ikkje sikker.) Med andre ord: Kjensle av kvalitet kostar.

Med mi løn, har eg ikkje råd til å vera noko kjenslemenneske. Eg må vurdera nøye kva eg treng, og eg strekkjer meg langt for å skaffa meg gode varer på ein rimeleg måte: Ein kjøper ikkje jakke om ein har hol i buksa, og ein slår ikkje til før avslaget er på meir enn 40 %.

I heimen har eg møtt litt motbør, det skal seiast. Dersom nokon treng ei ny bukse, men har meir lyst på jakke, kjøper ein både bukse og jakke. Og dersom avslaget er på 40 % eller meir, tyder det at det er noko gale med produktet og/eller at ingen vil ha det. Og då er det ingen vits i å kjøpa det.

Etter å ha gnagd og mast på mitt vis i årevis, har eg i det siste merka ei viss endring. Meir enn ein gong har eg fått oppleva å høyra «sjå her, denne buksa er til halv pris». No skjønar eg korleis misjonæren hadde det, fyrste gongen han høyrte ein av dei usiviliserte seia «amen».

Førre dagen landa eg med ein smell. Sonen insisterte på å ta med seg venene sine på kino. Til komfort-salen. «Stolene er digg og lyden er helt super. Det koster bare 20 kroner ekstra…» Eg gav han i det glatte lag, og repeterte soger om bygdekinoen med trebenker, sykling i mange mil utan korkje lykt eller gateljos, og molking av kyr før skuletid. (Blei kanskje litt for engasjert der på slutten.) Sonen stod på sitt.

Brått såg eg ein mogeleg utveg. Kontoret har avtale med kinoen, kanskje kunne eg få billettar på den måten? I full fart sette eg meg ved maskina. Jau, billettar kunne eg få, også til komfortsalen. Men systemet hadde ikkje blitt oppdatert til å ta ekstrabetaling for komforten. SATAN! Komfort til vanleg pris, frå 30 % til 40 % rabatt. Nesten litt synd at komforten berre kosta 20 kroner. Hadde dei sagt 30 eller 40, ville 50 % vore i nærleiken.

For tida går det mykje bra på kino.

Livet er vanskeleg å leva, ikkje tvil om det. Tenk berre på alle vala ein står andsynes: El eller bensin? Ein eller to biffar? Samsung eller I-telefon? Høgre eller Venstre?… Lista er utan ende. Heldigvis kan me få hjelp. Avisene, som tidlegare brukte å formidla nyhende om stort og smått, har for lengst teke på seg rolla som truverdig forbrukarrettleiar. Dei gjev råd om det meste, og stundom er faktisk råda baserte på informasjon frå andre enn dei som har eit produkt eller ein bodskap å selja. Rett nok er det ikkje alltid godt å veta når dette skjer. Slik er også livet.

Allereie om nokre få korte veker, skal me ta eitt av dei heller større vala våre. Blant våre beste menn og kvinner, skal me velja nye, eller gamle, representantar til den lovgjevande forsamlinga. Men kven er dei beste blant dei beste? Oppgåva er nærast uråd å løysa. Litt lettare blir det om me avgrensar oss til å sjå på dei partia personane representerer, men også då er det vanskeleg. Kanskje veit me kva eitt parti hovudsakleg meiner om ei sak, men kva meiner dei andre? Og kva om me torer oss til å tenkja på fleire saker samstundes?

Ein kan mellom anna undersøkja kva orakelet, eller Valomaten, seier. Mange aviser har laga spørjeleikar med utgangspunkt i kva dei ulike partia meiner om bestemte saker. Svara på spørsmåla er ikkje rette eller galne, men dei seier noko om kor samd eller usamd ein er med den politikken partia ynskjer å føra. Etter eindel spørsmål, får ein svaret: «Dine synspunkt er mest i samsvar med politikken til parti XX.»

Også Bergens Tidende har laga ein slik valomat. Men den er sikra bak ein betalingsmur. Korleis skal ein tolka det?

• Dei utan betalingsvilje er uansett tvilsame demokratar?
• Det er ikkje vits i å fortelja dei utan pengar kva parti dei kanskje kunne ha eigeninteressa av å stemma på?
• Røyster tel – ressursar avgjer?
• Det finst ei (økonomisk) grense for opplysingsansvaret til pressa?

Alle har eit syskenbarn på Gjøvik. Slik har det vore i generasjonar. Av nyare dato, er det at endå fleire har ein øl-hipster i omgangskrinsen. Ein øl-hipster er ein nokså ung mann med skjegg og litt rare klede. Han syklar gjerne på syklar som ikkje er spesielt gode å sykla på, og han kan snakka lenge om skilnadene mellom ein IPA og ein APA. Faktisk kan han og vera ei ho, men då med mindre skjegg og endå meir ubrukeleg sykkel.

Øl-hipsterane har saman med mikrobryggeria og heimebryggarane stole ølet attende frå alkoholikarane. No er pappvindrikkarane nederst på alkoholkonsumentstigen, berre såvidt over raudspritgjengen. Ølkjennarane er heilt der oppe blant dei profesjonelle vinsamlarane.

Heimebrygging er vorten til ein stoverein aktivitet, trass i griset på kjøkkenet og/eller i kjellaren. Det er faktisk litt skummelt. Korleis skal ein tolka det at mikrobryggeria prentar oppskriftene på etikettane? Kanskje er det ein freistand på folkleggjering etter modell frå påske-kake-bilaget i Hjemmet?

I så fall trugar det øl-hipsterane. Kor kjekt er det å ha kløande skjegg, rare klede og ubrukelege syklar, om det finst koselege koner med betre dreis på øl-kokinga?

Truleg er den sikraste vegen vidare å foredla øl-kunsten. Vera eitt steg føre desse tradisjonstru kake-kusene. Koma på nye maltblandingar og la humla suse på ein ny måte. I vår tid, er det ikkje sikkert det skal så mykje nytt til. Eigentleg. Kanskje kan det vera nok med ei ny innpakking?

Eg har slumpa borti eit bryggeri som er ikkje mindre enn verdsleiande på trendsetjarfronten. Av ei heilt vanleg maltblanding, kan dei trylla fram alskens herlege øl-variantar.

Der andre nøyer seg med å laga eit øl av den engelske typen staut, gjer dette bryggeriet nokre få, viktige, justeringar, og endar opp med ein heilt ny type øl: Post-imperial Soviet stout, med typenemninga PISS. Kven kan tenkja seg ein øl-hipster av i dag som pratar om piss? Men vent du, til morgondagen gryr.

Bryggeriet har også meir tradisjonelle typar i sortimentet. American Fail Ale kan vera øl basert på amerikansk humle, men som ikkje heilt svarar til forventingane, reint smaksmessig. Det kan og nyttast til typenemning der inspirasjonskjeldene kan knytast til tvilsamt amerikansk tankegods.

Utan å gjera så mykje med oppskrifta, er det også råd å laga eit øl med ei heilt anna typenemning. Riga Mortis Ale skil seg fra Rigor Mortis Ale ved at fyrstnemnde berre gjev dødsstivleik i ein del av kroppen. Gjerne dersom ein er på tur til Riga.

 Våren er ei herleg tid. For somme. Andre toler ikkje den kraftige ljoseksponeringa like godt. Dagsljos til nær sagt alle døgerets tider, gjer at kvar ein flekk verkeleg får koma til sin rett, anten det no er ein leverflekk på kinnet eller leversaus på slipset. I vinterens mystiske mørke, legg ingen merke til dei nye rukkene som breier seg over panna, eller til snippen som blir gulare og gulare for kvar veke.

Våren er ei festleg tid. Oppmagasinert livsglede skal øydast vekk i tog og seine grillkveldar med alskens kjenningar. Skal ein ta seg ut i festleg lag, meiner somme at ein lyt skaffa seg nye klede. Festlege klede, klede heilt utan rukker, flekkar eller kroppslege sekret. Plettfrie, skal dei vera.  Berre diskrete spor etter fingersveitten til dei små borna som sydde habittane, kan godtakast.

No er våren her. Ikkje før var han komen, før kona byrja å ymta frampå om at dei sel klede nede i gata. Tradisjonen tru, opna eg skåpet og synte fram dei velfylde hyllene. – Men du treng noko nytt, noko festleg. Kast den gamle driten!, sa ho, tradisjonen tru.

I det ho sa, låg det eit aldri så lite trugsmål: Gjer ikkje du det, så kjøper eg noko nytt til deg. I alle fall var det det ho gjorde i fjor. For akkurat tolv månader sidan, gjorde eg meg klar til min fyrste dag i ny jobb. Den dagen kom ho til meg med ei gåve. Sidan eg ikkje likte å handla klede i utrengsmål, hadde ho kjøpt ei ny bukse til meg. Ei festleg ei, ikkje ei sånn trøytt og keisam ei. Sjølvsagt tok eg ho på, eg er då ikkje vanskeleg heller. Den var annleis enn dei andre, ikkje tvil om det. Svart, med eit ikkje heilt diskret mønster, truleg sydd med gulltråd.

Vel framme på arbeidsstaden, fekk eg både kontor og konfekt. Ein etter ein, kom kollegaene innom kontoret mitt for å ynskja meg velkomen. Dei verka blide, heile bunten. Ekstra blid var den nest øverste sjefen. (På kontor, er det sjeldan berre ein sjef, oftast er det eit heilt juletre med sjefar. Ein har småsjefar, mellomsjefar, nesten sjefssjefen og aller øvst, sjefssjefen.) Den blide nesten sjefssjefen kniste og småhumra, før han braut ut i høglydt lått. Innimellom låtten, fekk han hiksta fram: – Det… Det… Det der er ei spanande bukse. Stilig. Ikkje akkurat heilt A4. Så skunda han seg vidare til møte med sjefssjefen.

Kontoristar er vanlegvis svært glade i A4-formatet. Det er eit svært brukbart format, lett å stabla i bunkar på pulten, og det høver godt i permar og i resirkuleringsboksen. Eg funderte difor litt på om det var ein god eller dårleg ting, at buksa ikkje var heilt A4.

Då nesten sjefssjefen var ferdig inne hjå sjefssjefen, kom han sporens streks inn på kontoret mitt. – Du, ehh, det var ikkje meininga å le av buksa di. Ho er fin. Litt spesiell, vonar du ikkje blei fornærma, i så fall orsakar eg…

Eg vart ikkje særleg fornærma på vegner av buksa. Kanskje pittelitt på vegner av kona. Ho hadde brukt tid på å pønska ut korleis ein kunne få ein kontorist til å bli festleg, og hadde kome fram til at det trongst  sterk lut.

Seinare har eg med glede kunna konstatera at det er moderate konfeksjonelle krav hjå oss. Det finst inga grense for kvar skjørtekanten skal gå, korkje øvre eller nedre, og det finst einslags aksept for å eta maten medan ein er kledd i treningsty. Sistnemnde, er kontroversielt på mange arbeidsplassar. Det hadde nok ikkje vore mogeleg utan ein nesten sjefssjef med evne og vilje til sjølv å gå, eller springa, føre.

Korleis lagar ein totalkok?

Truleg er det mange vegar til målet. Likevel er denne de no skal få innsyn i, kanskje den aller, aller sikraste vegen.

Ingrediensar:

• 1 stykk diktator
• Nokre gjærceller
• Rikeleg med næring

Framgangsmåte:

Bland det godt saman i ein lufttett behaldar med vindauge, slik at dei små cellene kan sjå kva som går føre seg på utsida.

Lat blandinga stå eit bel, og vips: Totalkok. Legg merke til korleis loket bular og skum tyt ut mellom loket og bøtta på høgre side.

Somme av dykk, lurer sikkert på kva som ville ha hendt om ein fjerna proppen. Og det skal eg seia dykk:

Etter ein skikkeleg grumsefis, blir det masseflukt.

I denne bøtta er det nytta diktator av typen Bresjnev, men det ville nok ha fungert på omlag same måten om diktatoren hadde vore ein annan.

Stor var gleda, den gongen eg stolt kunne pakka ut min fyrste høgtrykkspylar. Endeleg skulle eg kunna spyla og dura slik det høver seg i nabolaget vårt. Berre avbroten av ein og annna vinter, trur eg naboen har spylt samanhengande sidan midten av 1990-talet.

Ettersom dagane gjekk, vart det meir og meir klart for meg at eg nok ikkje er ein typisk spylar. Jamvel dei gongene bilen var ekstra skiten, var det berre sånn passeleg interessant å finna fram maskina. Ein nyttig ting, utan tvil, men det er jo også symaskina.

Stort sett har eg og maskina levd våre liv på nokre meters avstand: Ho i garasjen, eg på sofaen. Berre omlag eit par  kveldar i året, har me gjort noko saman.

Etter skikken, skal spylarane alltid takast fram ved siste fullmåne før fyrste mai. Det gjorde me i år også, men det som skulle ha vore noko fint, vart til noko retteleg leit.

Frosten hadde vore hard med henne. Ho greidde ikkje å halda på vatnet, det taut ut både her og der, men i minst grad ut munnstykket. Høgtrykkspylaren hadde i løpet av vinteren vorte til ein lågtrykksildrar.  Etter litt plunder, lukkast eg med å få delt ho i to. Planen var å røkja etter om det kunne vera råd å fiksa det som no var vorte til faenskapet.

Feilen var tydeleg. Vassinntaksrøyret hadde sprukke. Hjå forhandlaren, fekk eg kjøpt eit nytt røyr for ein slikk og ingenting. Humøret byrja verkeleg å koma attende, og eg hadde i tankane rydda plass til maskina i den varme og koselege kjellaren. Aldri meir ein kald garasje for den dama. Røyret vart skifta, maskina skrudd saman og på ny kopla til straum og vatn.

Turr og fin stod ho der og lyste i all sin gule prakt. Så skrudde eg på straumen. Vatnet fossa fram der det ikkje skulle drypa ein dråpe. På ny spjæra eg dama, som atter eingong var vorte til faenskapet, i to. Vassinntaket var tett, no kom vatnet ut  av ein annan del. Den delen synte seg verre å byta ut.

No har eg tre val:

1. Seia meg nøgd med å ha ein lågtrykkspylar (det er jo skånsomt for lakken)
2. Identifisra dei delene som ikkje gjer som eg vil, og få bytt desse ut med nye deler (dette kostar tid og pengar, etterkvart mykje tid og pengar. Og i mellomtida, vil den ikkje fungera optimalt)
3. Skaffa meg ein ny høgtrykkspylar

Om ein på død og liv skal finna noko positivt med denne soga, kan det vera at eg no skjønar litt betre korleis det er å vera verksemdsleiar etter at ein har vanskjøtta organisasjonen ei vinternatt eller to.

Utfordringane står i kø for kontorleiararne. Ikkje berre må dei forhalda seg til slikt som budsjett, internfakturering og forseinka flyavgangar, dei lyt også ta ansvar for viktigare saker, som til dømes å bestemma korleis dei tilsette bør kle seg. Me har nyss lese om eit kontor i England, der kvinner byrja å kle seg som om dei ikkje var lett underhaldning for dei mannlege kollegaene. For ikkje å få omdømet til kontoret øydelagt, måtte sjefen umiddelbart slå ned på uvesenet.

I førre veke tok også vår sjef eit slikt initiativ, men ikkje nett slik som engelskmannen. Det heile starta med eit skjermbrev til alle tilsette:

«Hei, Staben blir vennligst anmodet om å kle seg ordentlig i arbeidstiden.»

Jamvel om eg no har vore kontorist i mange år, er det ikkje til å koma i frå at eg stammar frå landsbygda. Der lærte eg å kle meg funksjonelt, og den vanen har eg drege med meg til bydn. Har ein tenkt å ta eit tak, kler ein seg difor i klede skapt for slikt, gjerne i ulike variantar av treningsty. Nesten kvar morgon vaknar eg med ein klar ambisjon om å spa unna nokre papirhaugar i løpet av dagen. Det er vel difor unødvendig å nemna kva type klede eg helst vel?

De skjønar sikkert at eg hadde ei aning om at eg var ein av dei sjefen ville kle om. Ordlyden var likevel så knapp, at eg såg meg tvungen til å be om litt meir konkrete retningsliner:

«Vyrde professor X

Eg viser til meldinga om klede. Fell treningsty, turbukse, kortbukse og skjorte utan krage inn under kategorien «ordentlig»?»

Det gjekk ikkje lang tid før svaret kom:

«Hei

Det er viktig å være nøyaktig i begrepsbruken, og å kunne skille roller fra hverandre. Jeg bruker aldri professorhatten på kontoret. Den bruker jeg bare i akademiske settinger i utlandet, eller i fora der min utdannelse er ukjent. På kontoret bruker jeg bare direktørhatten, og det har du å forholde deg til. Noe annet ville være helt bisart.

Du kan ellers se på bildet om noe er uklart.»

Eg tok meldinga. Her var det berre å tyggja i seg nederlaget. Men eg tenkte heile tida på kva som ville skje om eg verkeleg skulle måtta ta eit tak på jobb: Med gru såg eg for meg korleis eg kunne risikera å måtte slengja av meg dressjakka som ein annan Chippendale.

Det gjekk ikkje mange dagane før eg snubla over ei moteside på Internett med relevant informasjon. Rett nok var ikkje artikkelen heilt ny, men langt frå så utdatert som mykje anna. Eg  sette meg sporenstreks til tastaturet og formulerte fylgjande brev med tittelen:

«Formalkonfeksjonelle trendar»

Vyrde direktør

I den siste tida, har det blitt gjort fleire justeringar for å førebu kontoret på eit nytt år i verdsleiinga. Mellom anna har den den nye grafiske profilen blitt supplert med ei viss formalkonfeksjonell retro-orientering.

Spørsmålet er likevel om det er strategisk smart å sjå bakover, når ein har ambisjonar om å liggja heilt i tet? Det er på ingen måte mitt formål å hovera, men eg vil gjera deg merksam på eit innovativt, proaktivt og dynamisk fenomen frå moteverda: Athleisure, sjå: Stovereint med treningstights på jobb

Eg treng vel ikkje opplysa deg om at eg i årevis har reindyrka denne stilen. Ikkje fyrst og fremst for eigen del, men for heile tida å vera budd til å yta litt ekstra sveitte for kontoret. Og for å bidra til at kontoret kan bli oppfatta som ein nyskapande arbeidsplass.

I dag har det vore stilt…

*Dei anglofile er truleg meir kjende med uttrykket  «scruffy formal«.